Funkcjonowanie dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej

Czym jest integracja sensoryczna?

To zdolność dziecka do odczuwania, rozumienia i organizowania informacji dostarczanych przez zmysły z otoczenia lub własnego organizmu. Dobrze funkcjonujące zmysły pozwalają nam poznać otaczający nas świat. Prawidłowe zmysłowe odbieranie otoczenia umożliwia nam zdobycie wiedzy na temat środowiska w który żyjemy, a przede wszystkim o sobie, swoim ciele, możliwościach
i potrzebach.

W integracji sensorycznej należy wyróżnić następujące zmysły:

1. Dotyk, jest najważniejszym systemem zmysłowym. Układ dotykowy, oprócz pomagania nam w chronieniu siebie, różnicowaniu przedmiotu i osiąganiu, tego, co zamierzmy, dostarcza nam również informacji, które są niezbędne w wielu rodzajach codziennych umiejętności: świadomość ciała (obraz siebie), praksji (planowanie motoryczne), język (mowa), uczenie się, bezpieczeństwo emocjonalne, umiejętności społeczne.
2. Układ przedsionkowy (znajduje się w uchu wewnętrznym) pozwala nam odpowiedzieć na pytanie czy stoimy, czy leżymy, czy poruszamy się. Dziecko z problemem przedsionkowym ma trudności w przetwarzaniu informacji na temat siły ciężkości, równowagi i ruchu w przestrzeni.
3. Układ propioceptywny umożliwia nam odbiór wrażeń płynących z mięśni, stawów i ścięgien. Wpływa na pozycję ciała, planowanie ruchów. Dostarcza informacji:
   
   
   • gdzie w przestrzeni znajduje się nasze ciało i jego części,
   • w jakim położeniu względem siebie znajdują się części naszego ciała,
   • jak bardzo i jak szybko rozciągają się nasze mięśnie,
   • jak szybko przemieszcza się nasze ciało w przestrzeni,
   • jakie jest nasze wyczucie czasu,
   • z jaką siłą pracują nasze mięśnie.
     
     
4. Zmysł wzroku, to skomplikowany układ sensoryczny, który umożliwia nam identyfikowanie obrazu, przewidywanie tego, co nas czeka i przygotowanie się na reakcję. Używamy go do wykrycia kontrastu, zarysu i ruchu. Unikalną cechą zmysłu jest dostarczenie informacji zarówno o czasie, jak i przestrzeni.
5. Słuch jest ważnym zmysłem z punktu widzenia uwagi. Dostarcza nam informacji na temat bodźców dźwiękowych obecnych w środowisku. Umożliwia słyszenie, słuchanie, rozpoznawanie dźwięków i orientację w otoczeniu.
6. Smak i węch ściśle ze sobą współpracują. Wywierają wpływ na nastrój i emocje. Działają na naszą pamięć.

Kiedy proces integracji sensorycznej ulega zaburzeniu, możemy zauważyć problem w uczeniu się, rozwoju motorycznym lub zachowaniu.
Zaburzenia procesów sensorycznych wymagają szybkiego zdiagnozowania, ponieważ w znacznym stopniu utrudniają funkcjonowanie dziecka , zwłaszcza małego. Zaburzone zmysły ograniczają mu lub uniemożliwiają optymalny rozwój w zakresie motoryki małej i dużej, kompetencji społecznych, kompetencji komunikacyjnych i procesów poznawczych. Zaburzenia procesów sensorycznych coraz częściej dotyczą również młodzieży i dorosłych. Mogą pojawić się tendencje do izolowania się od otocznia, niezadowolenia z siebie, trudności w nauce, czy trudności w pracy. To wszystko niewątpliwie wpływa na kondycję psychiczną bardzo ważną w codziennym funkcjonowaniu każdego człowieka, niezależnie od wieku.
Na co powinniśmy zwrócić szczególną uwagę jako rodzice obserwując dziecko w codziennym funkcjonowaniu:

• dziecko jest niespokojne, płaczliwe, ma kłopoty z zasypianiem,
• nie lubi być dotykane , przytulane,
• źle znosi niektóre dźwięki,
• ma problem z samodzielnym piciem, żuciem,
• je niewiele pokarmów, unika nowych,
• nie lubi obcinania, mycia włosów, czesania,
• nie lubi mycia twarzy, smarowania kremem,
• czynności samoobsługowe wykonuje z trudem, niezdarnie,
• często się potyka, upada,
• podczas pisania podpiera głowę ręką, kładzie się na stoliku,
• jest nadruchliwe, nie może usiedzieć na miejscu,
• ma trudności z koncentracją, łatwo się rozprasza,
• jest impulsywne,
• ma trudności z nauką jazdy na rowerze,
• ma trudności z wchodzeniem i schodzeniem po schodach,
• nieumyślnie wpada na meble, ściany lub inne osoby,
• jest stale w ruchu- biega, podskakuje,
• nie ma dominacji jednej ręki,
• myli strony prawa/lewa,
• duża męczliwość,
• ma trudności z pisaniem i czytaniem,
• często obwąchuje ludzi, jedzenie, przedmioty,
• niezręczność, problemy z trzymaniem kredki, nożyczek.

Wyżej wymienione objawy mogą świadczyć o zaburzeniach integracji sensorycznej. Co możemy zrobić jako rodzice: pamiętać należy o siedmiu zasadach postępowania z dzieckiem:

1. Mów ciszej.
2. Zniż się do poziomu dziecka.
3. Odłóż pilot od telewizora, wyłącz telefon.
4. Przestań być strażnikiem, a bądź kompanem w zabawie.
5. Spójrz prawdzie w oczy, nie unikaj rozmów z otoczeniem na temat dziecka.
6. Baterie wyrzuć do kosza - najlepsze zabawki nie zastąpią obecności rodzica.
7. Zabawa konieczna do życia - daj dziecku czas na zabawę. Na dodatkowe zajęcia przyjdzie odpowiednia pora.

Jak w codziennym życiu dbać o prawidłowy rozwój sensomotoryczny dziecka? To proste zasady, które każdy rodzic powinien stosować systematycznie w relacjach ze swoim dzieckiem:

1. Nie ograniczaj kontaktu dotykowego.
2. Nie ograniczaj kontaktu kinetycznego.
3. Pozwól doświadczać.
4. Muzykuj z dzieckiem.
5. Pokaż dziecku, jak brzmi świat.
6. Pozwól dziecku na swobodny ruch i trening mięśniowy.
7. Stwórz dziecku bogate sensoryczne środowisko.
8. Pozwól dziecku brudzić się w czasie zabawy i codziennej aktywności.

Stosowanie tych prostych zasad nie tylko przyczyni się do prawidłowych relacji z dzieckiem, zapewni poczucie bezpieczeństwa, ale pomoże w prawidłowym rozwoju integracji sensorycznej.

Opracowała:

Anna Wala -Bałucka 

Zespól Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych
w Bielsku-Białej